هر کجا هستی عمل کن

بادیه نشینی نزد پیامبرﷺ آمد و در مورد هجرت از ایشان پرسید. ایشان فرمود: وای بر تو! هجرت بسیار مشکل است. آیا شتر داری؟ گفت: بلی. فرمود: زکاتشان را می‌دهی؟ گفت: بلی. فرمود: آیا از آن چیزی هم می‌بخشی؟ (صدقه هم می‌دهی) گفت: بلی! فرمود: هر کجا که هستی عمل کن! زیرا الله متعال هیچ چیز از اعمال تو را ضایع نمی‌کند.
امام نووی در تعلیق بر این حدیث می‌نویسد: منظور از هجرتی که این اعرابی از آن پرسید، ماندن در مدینه و همراهی با پیامبر و ترک خانواده و وطنش بود و از آنجایی که ایشان علاقه اعراب به وطنشان را می‌دانست، از این ترسید که دوام نیاورد و نتواند حقوقش را ادا کند.
انسان می‌تواند در حالی که در خانه خویش است، مهاجر و ملازم پیامبرﷺ باشد اینکه کجا و با چه کسی سکونت دارد، مهم نیست. مهم این است که چه کار بکند؟ چطور عبادت نماید؟ کیفیت قلبش چطور باشد؟ ابن سلول با اینکه در مدینه بود و نماز صبح را در مسجد پیامبرﷺ پشت سر ایشان ادا می‌کرد، هیچ بهره‌ای عایدش نشد و پیرزنان جزیره العرب که خبر پیامبر را شنیدند و به رسالتش ایمان آوردند، اما او را ندیدند، هیچ ضرری نکردند. اما شکی نیست که دیدنش گنجی از گنج‌های دنیاست.
صلاح و فساد خویش را معلق به مکان زندگی خویش مگردان. بله! محیط مهم است. می‌تواند انسان را به بندگی سوق داده یا به گناه تشویق نماید؛ اما پاداش انسان بر اساس تلاش و مجاهدت داده می‌شود.
روزگاری در این هستی، تنها ابراهیم علیه السلام، خدا را عبادت می‌کرد. از اطرافیان فرعون و از درون قصرش، مردی که ایمانش را کتمان کرده، بیرون می‌آید و از موسی علیه السلام دفاع می‌کند.
فساد و صلاح خویش را معلق به کسانی که با آنان زندگی می‌کنی، نکن! فرعون می‌گفت: من پروردگار بزرگتر شما هستم. در حالی که در اتاق مجاور، آسیه بنت مزاحم، سر بر سجده نهاده و می‌گفت: سبحان ربی الاعلی.
هر چقدر هم همسرت گناهکار باشد در عصیان و نافرمانی به گرد پای فرعون نمی‌رسد. پس بهانه نیاور! درست است که همسر نیک انسان را به بندگی سوق می‌دهد؛ اما همسر عاصی نمی‌تواند دلیلی برای معصیت و نافرمانی تو باشد.
در خانه نوح علیه السلام همسری کافر می‌زید و در خانه لوط علیه السلام نیز همسری کافر زندگی می‌کند؛ اما وجود این همسران کافر نه تنها آنها را از عبادت باز نمی‌دارد، بلکه از انجام وظیفه پیامبری و تبلیغ نیز که بزرگترین و سخت‌ترین شغل تاریخ است، باز نمی‌دارد. زنت هر چقدر هم بد اخلاق و گناهکار باشد به بدی زنان نوح و لوط نمی‌رسد؛ زیرا گناهی بزرگتر از کفر نیست. درست است که زن نیکو انسان را در طاعت و بندگی یاری می‌نماید؛ اما تقصیر او توجیهی برای کوتاهی و تقصیر تو نیست.
نکته پایانی:
در هر خانواده خوب و بد وجود دارد. آسیه همسری سرکش و فاسد داشت. نوح و لوط همسرانی کافر داشتند. ابراهیم پدری مشرک داشت و نام عموی پیامبرﷺ ابولهب بود، کسی که خدای تعالی در قرآن کریم نکوهشش نمود. پس نباید هیچ کسی را به خاطر خویشانش عیب جویی نمود.