قرآن در بنای هویت و حیات دو جهانی انسان مسلمان و اعمار كاخ سعادت و جاودانی او نقش اصلی را داراست. طبیعی است كه میدان بزرگ و وسیله‌ی سعادت دو جهانی را فقط در صورتی می‌توان پیمود كه از چشمه‌سار زلال معارف و مفاهیم قرآن بهره گرفت و در پرتو فهم آیات بینات شناخت اسرار، عمل به احكام و پایبندی به فرامین و در نهایت قرار گرفتن در محیط انوار تابناك آن پلكان عروج به سوی كمالات انسانی درنوردید.
در نوشتار زیر تنها به ذره‌ای از گستره‌ی بی‌نهایت ویژگی‌‌های این كتاب بزرگ اشاره می‌گردد با اذعان و اعتراف به این كه هیچكس توانایی احاطه به تمام علوم و معارف قرآنی را نداشته، ندارد و نخواهد داشت زیرا:
گر بریزی بحر را در كوزه‌ای چند گنجد قسمت یك روزه‌ای (مولوی(
* قرآن كلام خداست و انسان مخلوق او، كلام خدا نامحدود و بی‌نهایت است و انسان با تمام توانائی‌‌هایش محدود. و هرگز نمی‌تواند نامحدود را احاطه كند.
* قرآن كلام خداست و هیچ مخلوقی چنین كلامی را نمی‌تواند بیاورد و این نشان‌دهنده‌ی این است كه قرآن خود معجزه است زیرا در عصری نازل شده كه فصاحت و بلاغت به اوج رسیده بود و خداوند فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین كلام را فرستاد. بر همین اساس:
* قرآن انسان‌‌های معاند را به تحدی می‌طلبد و می‌فرماید: قرآنی مثل این، ده سوره و یا سوره‌ای بیاورید و هرگز نمی‌توانند و تاكنون نیز ثابت شده است كه كسی این قدرت را نداشته و نخواهد داشت. (بقره: 23، یونس: 38، هود: 13(
* قرآن تمام شدنی نیست، كتب نوشته بشر و حتی كتب آسمانی قبل از قرآن مخصوص عصر و زمان و مكان و شرایط خاصی بوده ولی قرآن از زمان نزول تا قیام قیامت كارا و اثرگذار خواهد بود.
* قرآن شامل مضامین همه علوم است. قرآن كتاب اخلاق، آداب اجتماعی و فرهنگی، استراتژی‌‌های سیاسی، نظام اقتصادی و مفاهیم علوم تجربی و سایر علوم است كه انسان با گذشت زمان به آن می‌رسد در حالیكه قرآن در زمان نزول به آن اشاره نموده است. از جمله قرآن به كرویت زمین، نیروی جاذبه، مدارهای سیارات، اثر كوه‌‌ها در ثبات زمین، زوجیت در مخلوقات، ارزش آب در حیات و هزاران موضوع علمی دیگر اشاره نموده كه تا به حال كشف شده و هزاران موضوع دیگر كه هنوز عقل انسان به آن نرسیده است. (انبیاء33، 30 / ملك15و…)
* قرآن مثانی است یعنی همه‌ی حكایات و پند و اندرزهای آن تكرار می‌شود و تكرار حجتی است برای انسان یا بر علیه انسان، چرا كه تكرار برای تأكید و فهم مطلب است و پس از تفهیم بازخواست در آینده صورت خواهد گرفت. (زمر23)
* قرآن همیشه نو است و هرگز كهنه نمی‌شود. چرا كه خداوند از خلقت آدم تا بعثت خاتم دین همه را اسلام نامید ولی برای هر پیامبر و امتی شریعتی مخصوص فرستاد و قرآن دین و شریعت را یكجا آورد و هر دو اسلام است. و این آخرین برنامه زندگی است و تا قیام حشر پاسخگوی نیازهای بشر است.
* قرآن شامل حكایات شگفت‌انگیز است كه هر كس به فراخور شعور خود از آن برداشت نموده و بهره‌مند می‌گردد. در حكایتی چون یوسف(ع)، قرآن معیت خداوند را با بنده خود در سختی چاه، هجوم شیطان و نفس، سختی زندگی و در اوج قدرت وزارت به تصویر كشیده است و چه زیبا مضامینی چون صبر، عفت، گذشت و برنامه‌ریزی صحیح اقتصادی را مصور می‌كند.
* قرآن شامل اخبار گذشتگان، وضعیت موجود و امور آینده است و با ارتباط آنها با هم، زمینه كسب تجربه و درس عبرت از گذشته را برای زمان حال و برنامه‌ریزی برای آینده فراهم می‌نماید.
* قرآن با «اقرأ» نازل شده و از همان ابتدا به علم و فراگیری به عنوان چراغ هدایت در مقابل ظلمات جهل تأكید می‌ورزد. (علق: 5-1)
* قرآن دارای رسم الخطی است كه خود معجزه بوده و موقوفی است چرا كه نوع رسم الخط از جانب خدا تعیین شده و در بسیاری از موارد با تفكر بشری در نوشتن تفاوت دارد.
* قرآن برای همه عقاید ارزش قائل است و یكبارگی آنها را نفی نمی‌كند بلكه با ارائه دلایل و ارشاد همه آنها را به راه فرا می‌خواند. (كافرون: 6-1)
* قرآن هرگز در جهت حذف مخالف خود برنخاسته است، بلكه شیوه‌ای مدبرانه و حكیمانه را در پیش می‌گیرد تا فرصت تفكر و تدبر برای مخالف فراهم باشد تا با اندیشیدن در آیات قرآن راه را باز یابد.
* قرآن برای به سعادت رساندن و سازندگی بشر، شعور او را بیدار می‌كند و این طریق را با فراخواندن به تعلم، تفكر و تعقل پی می‌گیرد.
* قرآن را خدا حفظ می‌كند و آنچه را خدا حفظ نماید هرگز نابود نمی‌شود. (حجر: 9)
* قرآن تنها كتابی است كه در آن هیچ باطلی وجود ندارد چرا كه كلام رب العالمین است. (فصلت: 42)
* قرآن باغ بی‌انتهایی است كه هر كس به قدر وسع خود از آن بهره می‌برد. فقها در فقه، متکلم در كلام، سیاسیون در سیاست، عرفا در عرفان و … هر كدام به فراخور حال خود در این بوستان به میوه چینی مشغولند. قرآن ضمن بهره‌مند نمودن همه آنها باز هم انتهایش پیدا نیست.
* قرآن نور است و این واژه درباره‌ی سایر كتب آسمانی به کار نرفته است. چرا كه كلام خدا برطرف‌كننده‌ی تاریكی‌‌های جهالت از قلوب انسان‌‌هاست.
* قرآن بر آنچه گواهی دهد حق است و آنچه را رد كند باطل است. چون قرآن مشتمل بر همه كتب آسمانی قبل از خود و افزون بر آنهاست. پس نظام‌نامه‌ای انسانی است كه غیر از آن نظام‌نامه‌ای وجود ندارد. (انعام91، شوری52)
* قرآن هر كس را به سوی او رود و بهره گیرد هدایت می‌كند. (مائده: 16)
* قرآن مجید است و خداوند به قرآن سوگند خورده و مجد یعنی گسترده بودن و بزرگ بودن اوصاف. زیرا مفاهیم قرآن گسترده و سترگ می‌باشند و خداوند قرآن را ذی الذكر نامیده یعنی با آن علوم الهی و اخلاق زیبا و كارهای شایسته یادآوری می‌شود.
* قرآن گرچه دارای قرائت هفتگانه است ولی در عین اختلاف قرائت، در معنی و منظور واحد است و هرگز از آن برداشت دوگانه ممكن نیست بلكه با رساترین شیوه، راه را به مخاطب خود نشان می‌دهد.
* قرآن همه جانبه است، هم به روح و روان و معنویت انسان و هم به جسم و مادیت انسان توجه دارد.
* قرآن بر شخصی نازل شده كه امی‌است تا جای هیچ شبهه‌ای به احتمال دستكاری بشر در آن باقی نماند و بارها از زبان پیامبر گفته شده است كه هیچ كلمه‌ای از جانب خود نمی‌گوید بلكه آنچه می‌گوید وحی است. (نجم: 5-2)
* قرآن به زبان عربی و آسان است تا هر كس بتواند به قدر توان خود از آن استفاده كرده و بهره‌مند گردد. (یوسف2، طه113، قمر17)
* قرآن كتاب اندرز و رهنمود است و تنها راه كسب سعادت، استفاده از این رهنمودهاست. (ص1، بقره2، ق45)
* قرآن نسخه‌ای آسمانی است كه برای درمان دردهای جامعه انسانی فرستاده شده است تا انسان مسلمان بوسیله آن سلامت عقل و جان و سعادت دنیا و آخرت خود را باز یابد. (اسرا82، یونس57، فصلت44)
* قرآن فرمان فرمانده كل جهان برای سپاه ایمان است. این فرمان از جانب حاكم جهانیان برای مسلمانان فرستاده شده است تا طبق دستورات حركت نموده و با لشكر جهل و ظلم و هوا و هوس‌‌ها بجنگد و حزب الله بر حزب شیطان پیروز گردد. (مائده56، مجادله22، فاطر6، روم19)
* قرآن كتاب خواندنی و معجزه جاویدان و سند حقانیت آئین اسلام است و پیوسته بسان خورشید تابان بر تارك زمان درخشان بوده است.
* قرآن برنامه زندگی مسلمانان است و كسی كه خود را مسلمان می‌داند باید مسائل مادی و معنوی و موضوعات خانوادگی و اجتماعی خود را با قوانین قرآن تنظیم و در پرتو قرآن حركت نماید. لذا بر فرد فرد مسلمانان لازم است تا تلاوت و مطالعه قرآن را جزو برنامه‌ی روزانه‌ی خویش قرار دهد تا قلب و روحش با تدبر در آن شایستگی عبدی صالح را دریافت نماید.
پس ای مسلمانان برای نیل به سعادت دو جهان و كسب افتخارات عصر طلایی پیامبر اسلام-صلّی الله علیه وسلّم- و یارانش بیاییم به سوی قرآن برگردیم. قرآن را برنامه عملی زندگی خود سازیم، دواهای نسخه ربّانی و حكیم صمدانی را به تمام و كمال، به جا و به موقع بكار بندیم، فرمان خداوند عالم را اجرا نماییم، زبان قرآن را بیاموزیم و خود شخصاً به این قانون‌نامه بنگریم و فهم نماییم، به سلاح آن مجهز شویم و به پیكار شیطان برخیزیم و با قرآن خردها را رهنمود نماییم و مواعظ آن را آویزه‌ی گوش جان سازیم تا با چشم سر توفیق و مدد خدا را دیده و شاهد پیروزی را در بغل گیریم.
جهانگیر تیموری- خواف
