تفاوت بین تواضع و ذلت نفس
تواضع صفت بسیار خوب و خصلت والا و مطلوبی می باشد، در مقابل صفت دیگری است که به آن ذلت نفس می گویند، یعنی نفس را جلو دیگران ذلیل کردن، ذلت نفس حرام است.
اللهﷻ عزت نفس را واجب کرده است و نباید آن را ذلیل کرد، اما شناسایی این تفاوت که کدام عمل را به خاطر تواضع انجام می دهیم و کدام عمل را به خاطر ذلت نفس، در توان هر شخص نیست.
واقعه حضرت مولانا اشرف علی تهانوی رحمه الله
حضرت مولانا واقعه ای بیان فرمودند که یک مرتبه با قطار سفر می کردم، چند نفر کنار من نشسته بودند، در هنگام سفر وقتی موقع غذا خوردن شد، این افراد مقداری خورشت و نان را که همراه خودشان آورده بودند، بیرون آوردند و من را هم دعوت کردند و گفتند: جناب بفرمایید مقداری پسمانده با ما بخوردید، گویا به غذا توهین کردند و این نعمت را حقیر شمردند و این غذا را تواضعاً پسمانده گفتند، ظاهرا این سخن تواضع بود. این تواضع نیست بلکه ناقدری و ناشکری و توهین به نعمت اللهﷻ است.
به هر حال گاهی انتهای تواضع به ناشکری می رسد، حالا تا چه حد تواضع کنیم و بر چه حدی تواضع نکنیم، کجا تواضع است و کجا ناشکری است، این موارد فقط با درس خواندن و مطالعه حاصل نمی شود که ما کتابی را بخوانیم و حد تام یک چیزی را بدانیم و سپس خودمان شروع به بیرون کردن فوائد و قیود آن بکنیم.
مثال دوم برای اینکه ما احتیاج به هم نشینی با صالحین داریم.
ما اگر برای یک شخص، بوی گل محمدی را هر چقدر توضیح و شرح دهیم که این گل بوی بسیار خوبی دارد و گلاب آن بسیار خوشبو است و با گلاب گل های دیگر بسیار متفاوت است، حتی اگر برای این کار از یک انسان فصیح و بلیغ هم کمک بگیریم تا تفاوت گل محمدی و گل یاس را توضیح دهد، هرگز نمی تواند تفاوت آن را بیان کند، بلکه برای تفهیم آن فقط یک راه وجود دارد که شخص مورد نظر گل محمدی و گل یاس را بو بکشد بعد از بو کشیدن برایش معلوم می شود که گل محمدی چه بویی دارد و گل یاس چه بویی، به جز این راهی برای شناخت فرق بین این دو گل نیست.
همچنین آن فضایلی که در باطن انسان هستند، مثلا تواضع اگر کسی بخواهد با الفاظ تواضع را بیان کند خیلی دشوار است، اما وقتی انسان متواضعی را مشاهده کند و رفتارش را ببیند و هم نشینی و صحبتش را اختیار کند، آن اوصاف به طرف او هم منتقل می شود.
آن چنان که از هم نشینی و هم صحبتی با حضرت رسولﷺ صفات نیکو ایشان اصحاب را دگرگون کرده و این هم نشینی و هم صحبتی آن ها را تبدیل به بهترین انسان ها بعد از انبیاء علی نبینا و علیهم الصلاة و السلام کرد.
برگرفته از کتاب: اسلام و زندگی ما/بخش ششم/اصلاح و تصوف
دیدگاهتان را بنویسید