غیبت هم ریشه‌ی دشمنی است و هم میوه‌ی آن. گاه دشمنی باعث غیبت می‌شود و گاه، خودِ غیبت منشأ دشمنی و کینه‌ورزی است. هنگامی که عملی تا این حد نکوهیده و ناپسند است، بی‌شک باید از آن دوری کرد.
زمانی که کسی در پی آزار دیگری برمی‌آید، روشن است که دیگر دینداری در ذهن و عمل او جایی نخواهد داشت؛ نه از اذیت و آزار پرهیز می‌کند و نه از دروغ و نیرنگ. هر کس می‌کوشد به رقیب خود ضربه بزند، حتی اگر در این راه، خود نیز نابود شود. ازاین‌رو، باید تا حد امکان از سرچشمه‌ی دروغ، مکر، فریب و دشمنی، یعنی غیبت، دوری جُست.
برای غیبت، تنها استغفار کافی نیست
روش توبه برای هر گناهی متفاوت است. اگر گناه، غیبت باشد، تنها استغفار کافی نیست؛ بلکه باید از کسی که غیبت او را کرده‌ایم، طلب بخشش کنیم. البته لازم نیست صریحاً بگوییم: «غیبتت را کرده‌ام» یا «چنین و چنان گفته‌ام»، چرا که ممکن است باعث رنجش او شود. اگر او از غیبت بی‌اطلاع بوده، این توضیح بی‌جا فقط دلش را می‌شکند. کافی است محترمانه و سربسته بگوییم: «اگر نسبت به تو بدگمانی یا بدگویی کرده‌ام، مرا ببخش.»
افزون بر این، اگر در جمعی از آن شخص غیبت کرده‌ایم، لازم است در همان جمع از او تعریف کنیم و نادرست بودن سخن پیشین را تصحیح نماییم. اگر آنچه گفته‌ایم واقعیت داشته، بهتر است بگوییم:
«دوستان! به گفته‌ی من اعتماد نکنید و نسبت به فلان شخص بدگمان نباشید، چراکه خودم هم اطمینان کامل به آن نداشتم.»
و اگر آن فرد از دنیا رفته باشد، راه جبران، دعا و استغفار دائم برای اوست؛ تا زمانی که دل‌مان آرام گیرد و احساس کنیم او از ما راضی و خشنود گشته است.
تدبیری برای مصون ماندن از غیبت
برای دوری از غیبت و سخنان بی‌فایده، تنها یک تدبیر کارآمد وجود دارد و آن این است:
پیش از بیان هر سخنی، اندکی بیندیشیم؛ آیا این حرف گناه است یا بیهوده؟ اگر حتی اندکی شک داریم، از گفتن آن پرهیز کنیم.
اگر چند روزی این تمرین را جدی بگیریم، به‌تدریج به یک عادت ذهنی تبدیل می‌شود و بی‌زحمت می‌توانیم مراقب زبان خود باشیم.
برگرفته از کتاب: اخلاق بد و راه‌های درمان آن
مولف: حکیم الامت مولانا اشرف علی تهانوی
دیدگاهتان را بنویسید