انسان موجودی عجیب و غریبی است، بسیاری از امور متضاد در او کنار یکدیگر قرار دارد، وقتی که بعضی از جوانب وجودی او را مورد دقت قرار می‌دهیم در می یابیم که توانایی‌هایش از همه آفریده های خداوند در هستی بیشتر است.
زیرا او توانسته است در آسمان پرواز کند، در اعماق دری‌ها فرو رود، و نیروهای موجود در آسمان و زمین را به خدمت بگیرد.
چنانچه در دیگر گوشه‌های وجودی او دقت و توجه نماییم به ضعف و ناتوانی او پی می‌بریم، به گونه‌ای که پشه‌ای مزاحم او را مورد اذیت قرار می‌دهد، نسیمی ملایم او را در بستر بیماری می‌اندازد.
این موجود شگفتی برانگیز که بسیاری از تناقضات در خود دارد، اللهﷻ او را یکی از نشانه‌های ظاهری وجود خویش قرار داده است.
انسان خردمند کسی است که جوانب ضعف و قوت خویش را فراموش نمی‌کند، و بر اثر توانایی‌ها و دانش خود دچار غرور نمی‌شود که همه فضایل و خوبی‌ها را از خود بداند و با چشم تحقر به دیگران بنگرد.
از طرف دیگر جوانب ضعف و ناتوانی را ملاک داوری در مورد خود نمی‌گرداند و دچار خود کم بینی نمی‌شود، و خود را موجودی بی‌خاصیت و ناتوان و دور انداخته شده به شمار نمی‌آورد.
غرور این است که:
شخص با چشم تحقر به دیگران نگاه کند، در امور خارج از توان خود دخالت کند و در اموری که اطلاعی ندارد اظهار نظر کند.
حتی گاهی از توجه به اندرز دیگران و گوش فرا دادن به دیدگاه صاحب نظران و احترام به عالمان خودداری می‌نماید!
این دو بیماری بسیار خطرناک -خود کم بینی و خودپسندی- از نظر آداب و تعالیم اسلامی به شیوه‌ای حکیمانه مورد مذمت قرار گرفته است و ما را از گرفتار شدن به دام آن بر حذر داشته است.
می‌بینیم که رسول خداﷺ پس از حدود بیست سال وقتی که وارد مکه شدند هرگز دچار غرور و تکبر نشدند و از پیروزی خود برای تحقیر و سرکوب مشرکان مکه استفاده نکردند، بلکه بر عکس وقت ورود به مکه سوار بر شتر سر و کمر خود را به عنوان خضوع و فروتنی در برابر اللهﷻ فرو آورده بودند و در برابر حمایت و نصرت اللهﷻ کاملاً شکرگزاری فرمودند.
شما را بخدا از غرور که شما را به باتلاقی از خیالات خام گرفتار گرداند بر حذر باشید! هم چنین از عقده‌ی حقارت و خودکم بینی که میان شما و سعی و حرکت مانعی بزرگ به وجود می‌آورد، خود را نجات دهید و مدام در مسیر حرکت کنید تا این فرموده خداوند در مورد شما تحقق پیدا نماید:
وَنُريدُ أَن نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ استُضعِفوا فِي الأَرضِ وَنَجعَلَهُم أَئِمَّةً وَنَجعَلَهُمُ الوارِثينَ﴿۵قصص﴾
ترجمه: ما می‌خواهیم بر مستضعفان زمین منّت بگذاریم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم.
بر گرفته از کتاب: اخلاق اجتماعی برای همه
مولف: دکتر مصطفی سباعی
دیدگاهتان را بنویسید